EDEB VE HAYA

Aziz Müminler! 

 Allahın insanda görmek istediği güzel 

vasıflardan birisi de haya duygusudur. Haya, 

utanma, çekinme, ar, edeb, namus ,iffet, 

Allah korkusuyla günahtan kaçınma 

anlamına gelir.Haya,müminin ahlakıdır..Hz. 

peygamber: “Her dinin bir ahlakı vardır 

.İslam’ın ahlakı da hayadır.”2

 buyurmaktadır. 

 Haya duygusunu yitirmeyen insan, iyilik 

ve güzelliklere yönelir, kötülük ve 

haramlardan korunur. Edeb ve hayadan 

mahrum insan ise her türlü kötü işe 

girişebilir. Haya, bu yönüyle insanlar 

üzerinde bir süzgeç ve filtre mekanizmasıdır. 

Hz.Peygamberin “Utanmıyorsan dilediğini 

yap”3

 buyurması, hayânın insanı 

kötülüklerden alıkoymada ne kadar güçlü bir 

unsur olduğunu ortaya koymaktadır. 

 Aziz Müminler! 

İslam ahlâk bilginleri, hayâyı; Allah’a 

karşı hayâ, insanlara karşı hayâ, kişinin 

kendisine karşı hayâsı, olmak üzere üç kısma 

ayırmışlar ve şöyle açıklamışlardır: “Allah’a 

karşı hayâ, O’nun emir ve yasaklarına 

uymakla olur. Allah’a karşı hayası 

,Hz.Yusuf’u zina ve kötülükten korumuştur. 

Sürekli Allah’ın gözetiminde ve denetiminde 

olduğunu bilen bir insanın bilerek günah 

işlemesi, günahında ısrar etmesi kolay 

değildir. Bir İslam bilgini şöyle der 

“İnsanlardan utandığın için perdeni 

kapatıyor ve kapını kilitliyorsun da, 

kalbindeki Kurandan ve kendisine hiçbir 

şeyin gizli olmadığı Allahtan utanmıyorsun.”

İnsanlara karşı hayâ, onlara eziyet etmemek 

ve yanlarında çirkin işler yapmaktan ve 

çirkin sözler söylemekten kaçınmakla olur. 

Kişinin kendisine karşı hayâsı ise, edepli 

olması demektir.” 

İnsanın yaşaması için kan damarları 

nasıl kıymetliyse, haya da manevi canlılığı 

devam ettiren can damarları gibidir. Kan 

damarı çatladığında hayat biterse,haya 

damarı çatladığında insanın ,manevi hayatı 

mahvolur. Haya, günah kirlerinden temiz 

kalmaktır.Hz. Peygamber yaşadığı çevrenin 

günah kirlerine rağmen temiz 

kalmıştır.Ashabtan bir çok kimsenin 

rivayetine göre Hz.Peygamber ,genç 

kızlardan daha haya sahibi ve utangaçtı.Arap 

yarımadası hayasızlıklarla dolu iken 

O,gençliğini,ömrünü eşine az rastlanır,edep 

ve haya örnekleriyle süsledi. 

 Güzel bir hayanın başlangıcı, gençlik 

çağlarında başlar,İyiliklerin ve kötülüklerin 

bulaşması gençlikte çok olduğuna göre, 

özellikle gençlerin arkadaş seçimine dikkat 

etmeleri önemlidir.Çünkü arkadaşının 

ahlakı, hayası ona sinecektir.Gençlere hayalı 

insan örnekleri ve Peygamber ahlakını 

tanıtmak gerekir. Hutbemi bir ayeti kerime 

mealiyle bitiriyorum: “Rabbinin 

huzurunda (hesap vermekten) korkan ve 

nefsini kötü arzulardan uzaklaştırana 

gelince, onun barınağı da cennetin ta 

kendisidir.”4

GÖNÜL TAŞCI 

 Uzman Vaiz 

1-Naziat:40-41 

2-Malik, Hüsnü’l- Huluk, 2, II, 905. 

3- Ebu Davud,Edep,6,7 

4- Naziat:40-4